Plan ścieżki z opisem
Ścieżka dydaktyczna o charakterze historyczno-przyrodniczym to pewien rodzaj szlaku turystycznego, który został poprowadzony w taki sposób, aby zaprezentować wszelkie walory przyrodnicze danego miejsca z uwzględnieniem jego zamierzchłej przeszłości.
Wyznaczony szlak powstał, aby umożliwić postrzegania przyrody jako zespołu elementów, zjawisk i procesów tworzących środowisko, w którym żyjemy. Dane historyczne prezentują okoliczności powstania istotnych miejsc znajdujących się na trasie wędrówki, przedstawiają ich dawne oblicza, ukazują przemiany w nich zachodzące i pozwalają na skonfrontowanie z czasem obecnym.
Cała trasa ścieżki ma długość ok. 3 km i składa się z dwudziestu tablic z opisami historyczno-przyrodniczymi. Zawierają one zdjęcia, nazwy drzew, krzewów, roślin, które napotkamy na trasie wycieczki oraz informacje o najciekawszych zjawiskach i ciekawostkach przyrodniczych. Dodatkowo zaznaczone są poszczególne okazy przyrodnicze w tym pomniki przyrody. W dziedzinie historii tablice zaznajomią nas z odległą przeszłością danego miejsca, podadzą daty powstania i przemian, wyjaśnią obecną jego formę i ukażą najwartościowsze i najstarsze elementy danego obiektu.
Nazwa ścieżki „Cysterski Gaj” nawiązuje do zlokalizowanego w Koronowie kompleksu leśnego, którego początki są ściśle związane z Zakonem Cystersów. W dawnych czasach (wiek XIV) to Cystersi mieli go w swoim posiadaniu i opiece.
Ścieżka powstała, aby zwiedzający mogli poznać historię zakątków Koronowa i charakterystyczne zbiorowiska roślinne występujące na terenie „Cysterskiego Gaju”. Urokliwa wędrówka jest znakomitą okazją do zaczerpnięcia z kart historii przy jednoczesnym podziwianiu zachwycającej różnorodnością przyrody. Celem ścieżki jest ocalenie od zapomnienia bogatej przeszłości naszego regionu i uwrażliwienie na piękno otaczającego nas naturalnego środowiska.
Historia miasta
8 tyś lat p.n.e. pierwsze ślady ludzi na terenie Koronowa (ludność kultury tardenuaskiej)
VII-VIII wiek Gród obronny z podgrodziem na Wzgórzu Łokietka
1250 – potwierdzenie darowizny skarbnika kujawskiego Mikołaja Zbrożka przez księcia Kazimierza pozwalające na założenie i budowę klasztoru cysterskiego na terenie Byszewa
1288 - przeniesienie klasztoru z Byszewa do Koronowa
1289 - rozpoczęcie budowy kościoła w Koronowie
1368 18 grudnia w Kruszwicy – nadanie prawa miejskich osadzie Smeysche (późniejsze Koronowo)
1410 – zwycięska dla Polaków bitwa z Krzyżakami, druga co do znaczenia po grunwaldzkiej
1772 – miasto przechodzi pod panowanie Prus
1819 – kasacja zakonu cystersów i zamiana zabudowań klasztornych na więzienie
1906 – strajk szkolny, odmowa odpowiedzi w języku niemieckim na lekcjach religii
1920 26 I – wkroczenie wojsk polskich gen Hallera do Koronowa
1939 3 IX – zajęcie Koronowa przez wojska hitlerowskie
1945 26 I – wkroczenie wojsk radzieckich do Koronowa
Rynek
Powstanie miasta wiąże się z przybyciem w roku 1288 Cystersów z Byszewa na teren dzisiejszego Koronowa. Nazwa miasta pochodzi od nazwy klasztoru cysterskiego „Corona Mariae”. Lokacja miała miejsce 18 grudnia 1368 r w Kruszwicy na mocy przywileju danego opatowi Janowi III przez króla Kazimierza Wielkiego. Rynek koronowski stanowi centralną część miasta. Cechuje się zabudową szachownicową, charakterystyczną dla lokacji na prawie magdeburskim. Kształt rynku stanowi prostokąt 90 na 70 m, z którego narożników odchodzą prostopadle po dwie ulice. Większość budynków pochodzi z XIX w.
Ratusz – powstał w pierwszej połowie XIX w. W roku 1913 był przebudowany i rozbudowany. Nowa architektura zawiera późno klasycystyczny portal neogotycki szczyt z zegarem i herbem miasta.
Kościół pw. św. Andrzeja
Pierwotnie był tu kościół drewniany, zbudowany na przełomie lat 1382-1396. W obecnej postaci powstał w 1599 r. za sprawą opata Wawrzyńca Żalińskiego. Zachowuje tradycje gotyckie połączone z późnobarokowym wystrojem wnętrza. Trzynawowy z zamkniętym trójbocznie prezbiterium i kwadratową wieżą od zachodu, ze szkarpami na narożach.
W 1752 roku zniszczone sklepienie wymieniono na drewniane stropy. Wyposażenie kościoła: barokowo-rokokowe, z interesującym późnobarokowym ołtarzem głównym z 1740 roku, na którym podziwiać można obraz „Matki Boskiej z Dzieciątkiem w srebrnej sukience”.
Synagoga
Synagoga powstała w 1856 r. W 1938 r. wykupiona od gminy żydowskiej w Bydgoszczy została siedzibą Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”.
Od 19 lutego 1939 r. do wybuchu wojny w pomieszczeniach bożnicy mieściła się sokolnia. W czasie wojny przejęta przez Niemców służyła jako magazyn. Po wojnie w jej pomieszczeniach funkcjonowało kino „Brda”. Przez kilka lat użytkowana była przez reaktywowane Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół".
Dawną synagogę przejęła gmina 29 grudnia 2010 roku, służyć ma ona celom kulturalnym. Inną pamiątką po ludności żydowskiej mieszkającej w Koronowie jest powstały w XIX w. cmentarz przy ul. Kolejowej, z wieloma zachowanymi macewami.
Kościół pw. św. Trójcy Świętej i szpital św. Ducha
Po zachodniej (przeciwległej) stronie Brdy od II poł XVI w. stał Szpital pw. Ducha Świętego oraz kościół św. Trójcy. Przy szpitalu działał browar oraz łaźnia z których dochód był przeznaczony na jego utrzymanie. Pensjonariuszami przytułku byli nie tylko ubodzy i schorowani mieszkańcy, a również ci, którzy opłacając wkupne zapewniali sobie pobyt na czas spokojnej starości. Przytułek funkcjonował do 1832 r., po czym został rozebrany. Przy obecnym bulwarze nad Brdą znajduje się ławeczka im. Tadeusza Multańskiego, pierwszego prezesa Towarzystwa Miłośników Ziemi Koronowskiej oraz autora „Legend Koronowskich”
Miejsce wyruszenia na bitwę
Z tego miejsca 10 X 1410 r wojska polskie wyruszyły na bitwę z Krzyżakami. Walka została stoczona pod Wilczem. Po długim i wyczerpującym boju zwycięstwo nad wrogiem odniosły wojska króla Jagiełły. Szalę zwycięstwa przeważyło zdobycie przez Jana Naszana, herbu Topór, chorągwi krzyżackiej. Bitwa ta zasłynęła w literaturze za sprawą Długosza, który w swoich kronikach pisał: „Mało w naszym wieku pamiętają tak sławnych bitew…; rzadkie bywają przykłady takiego męstwa, takiej wytrwałości i wzajemnego ubiegania się o zwycięstwo. A lubo wygrana pod Koronowem była rzeczywiście mniejsza niż pod Grunwaldem, wszelako ze względu na niebezpieczeństwo, wytrwałość i zapał walczących, można ją wyżej kłaść nad grunwaldzką.” Również historycy ocenili to zwycięstwo jako drugie co do znaczenia po grunwaldzkim. Bitwę pod Koronowem uznano także najbardziej rycerską bitwą średniowiecza.
W pobliżu pomnika dorodny dąb szypułkowy (quercus robur L.) liczący około 300 lat. Jego objętość wynosi 407 cm, a wysokość 24 m.
Kościół Pocysterski
Cystersi przybyli do Koronowa w 1288 r. z pobliskiego Byszewa. Już w roku następnym rozpoczęli budowę kościoła. Powstające zabudowania były murowane z cegły, w stylu gotyckim. Jest to trójnawowa bazylika z transeptem i dwoma rzędami kaplic. Zespół klasztorny przez około sto lar po rozpoczęciu budowy bardzo dobrze się rozwijał. Wskutek zatargu konwentu z okolicznym rycerstwem klasztor został w 1380 r spalony. Na przełomie XVII/XVIII w opat Ignacy Bernard Giński doprowadził do przebudowy wnętrza kościoła ze stylu gotyckiego na barokowy. W tym czasie również wyposażono kościół w nowe – barokowe, bardzo cenne elementy wystroju. W 1819 r. za sprawą władz pruskich nastąpiła kasacja zakonu. Zabudowania klasztorne zostały przekształcone w więzienie. Wnętrze kościoła zawiera wiele szczególnych dzieł: ołtarz główny z obrazem „Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny” z 1647 r., pędzla Bartłomieja Strobla nadwornego malarza króla Władysława IV, piękne stalle, dziesięć obrazów przedstawiających zdarzenia z życia klasztoru, chór muzyczny, ambonę oraz wiele innych elementów, których urok możemy dostrzec zwiedzając kościół. Ciekawostką historyczną jest obraz przedstawiający króla Jana III Sobieskiego witanego przed klasztorem przez opata koronowskiego z orszakiem zakonników. Niestety takie wydarzenie nie ma potwierdzenia w materiałach historycznych, natomiast udokumentowany jest pobyt w Koronowie królowej Marysieńki – żony króla Sobieskiego oraz innego polskiego władcy - Zygmunta III Wazy.
Aleja lipowa
Aleja lipowa mierząca około 500 m Po obu stronach występuje urokliwa lipa drobnolistna (Tilla cordata Mill.). Wiek drzewostanu lipowego liczy około 200 lat.
Obwody drzew wynoszą od 200 do 300 cm, a średnia ich wysokość 26m. Wzdłuż alei w latach 1938-1939 wybudowano chodnik o długości 330m. Do lat 80-tych XX wieku główna trasa dojazdowa z Bydgoszczy do Koronowa, które miano miasto otrzymało w 1368 roku na mocy przywileju lokacyjnego króla Kazimierza Wielkiego.
Przywilej lokacyjny miasta Koronowa
Ja, Kazimierz z Bożej łaski król Polski, jak również Pan i Dziedzic kraju Krakowskiego, Sandomierza, Sieradza, Kujaw, Pomorza i Runi wstępujemy w ślady naszych pobożnych poprzedników, starając się o rozszerzenie służby Bożej najpośpieszniej. Na prośby serdecznej łaskawości opata Jana i całego konwentu klasztoru cysterskiego w Byszewie zezwalamy, na założenie jednego miasteczka nad rzeką Brdą, naprzeciw klasztoru, dawne Smeysze nazwane, w Ziemi Kujawskiej, na prawie magdeburskim. My chcemy, że Byszewo jako klasztor będzie odnowiony. W tm mieście, z jego urzędnikami, którzy do czasu będą, wszystkich i każdego z osobna, chcemy wyjąć i na pewien czas uwolnić, od wszystkich sądów i to tylko zawsze za jedną jurysdykcją naszego królestwa /wojewodów i kasztelanów/. Mieszkańcy winni się stawić przed ich urzędami i wyznaczonymi adwokatami w sprawach cywilnych jak i kryminalnych, nie zawsze małych i dużych dochodzeniach, jakie tam są: kradzieże, przelewu krwi, zabójstw, ogłuszenie, podpalenie, okradzenie kościoła, i użycie siły mają odpowiadać. Ale także ci wymienieni mieszczanie i mieszkańcy tego miasta będą odpowiadali przed ich adwokatami. Adwokat przed adwokate, wyznaczonym przez opata. Ci jednak, którzy będą oskarżeni, to nie inaczej jak według prawa magdeburskiego. My nie nakładamy żadnych danin ani podatków, żadnych wymuszanych wydatków i innych polskich poborów pod opieką prawa, albo jakąkolwiek inną opieką. Także zgadzamy się, aby czwartek był przeznaczony na skazywanie prawnych rzeczy. Nie życzymy także nic więcej, aby wasze potrzeby znalazły się w lepszym położeniu. Z tego powodu zezwalamy wam łaskawie jeden most przez rzekę Brdę w mieście dla siebie wybudować, w miejscu, na którym wam będzie się podobało i ma tam na zawsze stać. Jednak ma być tak położony, że wszyscy, którzy przez ten pomyślany most jeździć będą wozami, w to miasto z różnymi rzeczami – wjeżdżają i wychodzą – mają być wolni od cła. Następnie postanawiamy wszystkim i pojedynczym mieszczanom, nie zamieszkującym i obcym ludziom, którzy do tego miasta i to samo miasto przejeżdżają prawo pierwszeństwa odstępować. Każdy, który z przedstawionymi towarami i rzeczami różnych gatunków może je sprzedawać. Wolność mają mieć, aby nie potrzebowali udawać się do innego miasta.
Wydano w Kruszwicy w poniedziałek po Matce Boskiej w R.P. 1368 r. w obecności Sbiluta włocławskiego, Wojciecha biskupa kujawskiego, wojewody gniewkowskiego Moszczyca, kruszwickiego kasztelana Dobes Dobesława, starosty gniewkowskiego Sandziła, i dużo innych zacnych przez ręce arcybiskupa gnieźnieńskiego podpisane.
Zbiorowisko grądowe
Las dębowo-grabowy – zbiorowisko grądowe (Stellario Carpinetum). Gatunki charakterystyczne to dąb szypułkowy (Quercus robur L.) i grab zwyczajny (Carpinus betulus L.) oraz inne gatunki liściaste: lipa drobnolistna (Tillia cordata Mill.), buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.), klon zwyczajny (Acer platanoides L.). Grąd – leśn. wielogatunkowy las liściasty z przewagą grabu i dębu, z czasem z domieszkami buka, lipy i świerka, rzadziej jodły; występuje na dość żyznych, wilgotnych glebach. Runo zwłaszcza w okresie wiosennym tworzą kwitnące kobierce ziarnopłonu wiosennego (Ficaria berna Huds.), przylaszczki pospolitej (Hepatica nobilis Gersault). Latem dominują natomiast: gwiazdnica wielokwiatowa (Stellaria holostea L.), gajowiec żółty (Galeobdolon luteum Huds.) oraz kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum muliforum (L.) All.). Licznie występują tutaj także rośliny rzadkie i objęte ochroną gatunkową: lilia złotogłów (Lilium martagon L.), marzanka wonna (Asperula odorata L.), kopytnik pospolity (Asarum europaeum L.) i konwalia majowa (Convallaria maialis L.). Na szczególną uwagę zasługuje relikt z okresu rozprzestrzeniania się lasów holoceńskich na Pomorzu: przewierceń długolistny (Bupleurum longifolium L.). Jest to gatunek pochodzenia górskiego rzadko występujący na niżu. Zbiorowisko grądowe najlepiej zachowane jest w fragmentach zboczowych. W pobliżu dawnej cegielni, możemy odnaleźć kryształy gipsowe. W profilu glebowym występują wkładki węgla brunatnego.
Były kompleks rozrywkowo-gastronomiczny
Byłe miejsce rekreacji. Dawna polana w lasku Grabina zagospodarowywana od połowy XIX w. Po uzyskaniu niepodległości zwana Placem Wolności. Wtedy istniały tutaj: leśniczówka z salą i przybudówkami, muszla koncertowa, stajnia, kręgielnia i studnia. W latach 1864-1872 powstała restauracja. Obecnie zachowały się jedynie kamienno-ceglane piwnice do składowania piwa wybudowane w roku 1864 przez Joachima Bucholza.
Ciekawostką przyrodniczą jest jedyny okaz platana (Platanus acerifolia Wild.) w kompleksie leśnym. Obwód drzewa na wysokości pierśnicy równy jest 280 cm, wysokość natomiast 24 m. Z dawnych zadrzewień pozostały także pojedyncze daglezje, lipy i robinie akacjowe. Reszta gatunków tu występujących stanowi dowód przebiegającej intensywnie sukcesji – ukierunkowanego, rozciągniętego w czasie procesu zastępowania w danym miejscu jednych zbiorowisk roślinnych przez inne, zmierzający do osiągnięcia klimaksu (ustabilizowanego zespołu biotycznego).
Najwyższe wzniesienie w lasku Grabina – dawny Plac Schillera
Najwyższe wzniesienie kompleksu leśnego mierzące 109,1 m. Dawniej nazywane Placem Schillera – ulubione miejsce spotkań mieszkańców Koronowa. Z ścieżki wiodącej wzdłuż zbocza rozpościera się widok na głęboki jar. Na stoku występują liczne wysięki wodne i źródliska.
Szlak dębów
Północno zachodnia strona lasu z dobrze zachowanymi, pomnikowymi okazami dębów szypułkowych (Quercus robur L.). W „Cysterskim Gaju” jest około 30 okazów liczących prawie 300 lat. Najgrusze mają w obwodzie do 450 cm i mierzą 24 m wysokości.
Góra św Jana
Wzgórze św. Jana – 106 m. n.p.m.
Na środku wzniesienia cokół z figurką św. Jana. W pobliżu biegnie Trakt Królewski, którym do Koronowa, wg sceny z obrazu w kościele pocysterskim, przybył orszak króla Jana III Sobieskiego.
Literatura przedstawia okoliczny teren jako prawdopodobne miejsce występowania grodziska.
Na skraju zbocza występuje wiąz korkowy (korkowa odmiana Ulmus glabra) pochodzący z dawnych nasadzeń.
Cmentarz poniemiecki
Cmentarz ewangelicki z częściowo zachowanymi nagrobkami pochowanych tutaj mieszkańców okolicznych majątków, pochodzenia niemieckiego. Cmentarz założono w XIX w. W otoczeniu występuje roślinność zaroślowa i fragmenty muraw kserotermicznych (muraw z dużym udziałem ciepłolubnych gatunków roślin o cechach przypominających step). W pobliskim sąsiedztwie pomników obecne są rośliny chronione: bluszcz pospolity (Hadera helix L.), barwinek pospolity (Vinca minor L.)
Punkt widokowy
Widok na leżące u podnóża ścieżki miasto Koronowo. Poniżej punktu widokowego ruiny tzw. „Ubogiego Domu”, w którym w czasach pruskich mieściły się koszary wojskowe. W pobliżu występują okazy drzew rodzimych: sosny zwyczajnej (Pinus sylvestris L.), świerka pospolitego (Picea excelsa (Lam.) Lk.) oraz gatunki obce: sosna Banka (Pinus banksiana Lamb.) sosna czarna (Pinus nigra Arnold).
Strumień z ruinami młyna
Nad strumieniem znajdują się dwa kamienno-ceglane mostki. W miejscach stromych istniały kiedyś drewniane schody. Dawniej mieścił się tutaj młyn wodny. Do dzisiaj widoczne są tylko jego ruiny.
Przy drodze wzdłuż strumienia rosną kasztanowce zwyczajne (Aesculus hippocastanum L.). W pobliżu licznie występuje olsza czarna (Alnus glutinosa (L) Gaertn.), modrzew europejski (Larix decidua Mill.)
Wzgórze Łokietka
Góra Łokietka mierzy 107,5 m. Nazwa miejsca jak głosi legenda związana jest z przekazaniem królowi Łokietkowi insygniów królewskich. Dawniej mieściła się tutaj altana z ławkami oraz maszt – miejsce odbywania uroczystości oraz spotkań mieszkańców Koronowa. Obecnie odnajdziemy tu kamień z napisem pochodzącym z czasów zaboru pruskiego. Z racji dogodnego położenia fizyczno-geograficznego miejsce to zostało na przełomie VII i VIII w. zasiedlone przez plemiona słowiańskie. Grodzisko miało formę jednoczłonowego, przestrzennego grodu z podgrodziem o charakterze gospodarczym. Okolony był on wałem odcinającym, tworzącym nieckowate obniżenie występujące przy podnóżu jego stoku, co mogło być wynikiem istnienia suchej fosy. W wypełnisku grodziska wyróżniono dwie fazy użytkowe obiektu.
Dokładne badania terenu przyniosły efekty w postaci 189 fragmentów ceramiki naczyniowej (155 ułamków naczyń wczesnośredniowiecznych, 19 ułamków późnośredniowiecznych i 15 ułamków pochodzących z okresu halsztacko-lateńskiego). U podnóża grodziska, skąd roztacza się widok na całe Koronowo, 10 października 1410 roku stanęły wojska krzyżackie. To właśnie w tym miejscu rozpoczęła się bitwa pod Koronowem, zakończona, ostatecznym, zwycięskim dla wojsk polskich starciem pod Wilczem.
Charakterystyczne wzniesienie porośnięte lasem, w którego otoczeniu występują łąki kośne oraz zarośla śródpolne.
Międzynarodowy szlak Cysterski
Szlak Cystersów jest to droga wiodąca przez całą Europę, której punktami węzłowymi są kolejne opactwa cysterskie. Wytyczony szlak wiedzie od Portugalii i Hiszpanii, poprzez Francję i Niemcy, aż do wschodniej części Europy. Polski odcinek szlaku prowadzi przez niemal wszystkie miejsca trwałego pobytu Cystersów w Polsce, w większości zachowane i użytkowane do dzisiaj. Szlak biegnie przez cztery odrębne regiony geograficzne i kulturowe, obejmujące 2/3 powierzchni Polski: Małopolskę i Śląsk oraz Wielkopolskę i Pomorze. Obecnie w ośmiu klasztorach żyją nadal Cystersi, inne pozostają obiektami kultu religijnego i miejscami pielgrzymek. Włączenie Polski w Europejski Szlak Cystersów daje wspólnotom lokalnym posiadającym na swoim terenie zabytki pocysterskie możliwość zaistnienia na kulturowych i turystycznych mapach Europy.
Do Polski cystersi przybyli w I poł. XII w. zakładając do końca XIII w. ok. 25 bogato uposażonych klasztorów, fundowanych przez książąt i możnowładców. Pierwsze klasztory w Małopolsce były bezpośrednimi filiami burgundzkiego opactwa Marimond. Taką filią był też klasztor w Sulejowie ufundowany w 1176 r. skąd przybyli w 1253 r. pierwsi zakonnicy do pierwotnej siedziby cystersów na naszym terenie, do Byszewa. Fundacja samego Byszewa sięga roku 1250, kiedy to książę kujawski Kazimierz zatwierdził darowiznę skarbnika kujawskiego Mikołaja. Obejmowała ona 8 wsi i 4 przysiółki. Z nadania księcia Kazimierza cystersi otrzymali dalsze dwie wsie. Pierwotne uposażenie klasztoru składało się więc z 10 wsi i 4 przysiółków. Klasztor powiększał swe uposażenie przede wszystkim w drodze nadań i kupna. W wyniku najazdów Krzyżaków oraz spalenia klasztoru w Byszewie, cystersi w 1288 r. przenieśli siedzibę opactwa do Koronowa. Ostatnim opatem byszewskim i zarazem pierwszym koronowskim był Engelbert, który jeszcze jako mnich napisał żywot św. Jadwigi, księżnej śląskiej. Następnie był Bertold, Konrad, Mikołaj II, Jan I i in…
Pod mapą szlaku cysterskiego w Polsce należy dopisać oznaczenia oraz zaznaczyć na czerwono miejscowości Byszewo i Koronowo a na czarno Łekno i Wągrowiec
Diabelski Młyn
Młyn wodny w obecnym miejscu wybudowany został około roku 1800. Obecna postać pochodzi z połowy wieku XIX. Czynny był do lat powojennych. Posiada konstrukcję szkieletową z wypełnieniami ceglanymi – rodzaj zabudowy szachulcowej. Zachowało się koło młyńskie nasiębierne o średnicy 9 m wraz z częściowym wyposażeniem wnętrza. W roku 2015 poddany przez nowego właściciela generalnemu remontowi. W pobliżu strumienia i spiętrzenia wody przy młynie obecne są zbiorowiska o charakterze łęgowym z licznie występującymi: wierzbą białą (Salix alba L.), jesionem wyniosłym (Fraxinus excelsior L.). Łęg – las liściasty o bujnym runie i poszyciu występujący na żyznych glebach objętych wylewami rzek lub strumieniami.
Regionalna Izba Pamięci
Budynek pochodzący z pierwszej połowy XIX w. Dawniej przeznaczony był do zamieszkania. W okresie międzywojennym służył jako sklep kolonialny oraz winiarnia Grabowksiego. W tylnej części parceli znajdował się spichlerz.
Obecnie mieści się tu Punkt Informacji Turystycznej (PIT) gminy Koronowo. Jedno z pomieszczeń zawiera ciekawe zbiory Regionalnej Izby Pamięci. Wśród prezentowanych eksponatów (w czasie, kiedy nie ma wystaw okolicznościowych) obejrzeć można m.in. narzędzia kamienne pierwwzzych mieszkańców tych terenow, urnę gliniana, dokumenty dot. Koronowa z czasów zaboru pruskiego i okresu międzywojennego, stare gazety z informacjami o Koronowie, a także różne przedmioty, dzisiaj już nieużywane itp.
WERSJA ARCHIWALNA
