Tekst wystąpienia przewodniczącego Rady Miejskiej podczas sesji w dniu 23 listopada 2005 roku z okazji 85 lecia powstania samorządu w Koronowie po zaborach, oraz 15 lecia powstania samorządu w 1990 roku po zmianach politycznych w Polsce.
Szanowni Państwo!
Mijający powoli rok 2005 jest dla nas rokiem szczególnym. Obchodzimy bowiem 85 rocznicę powstania samorządu po zaborach oraz 15 rocznicę reaktywowania samorządu po zmianach ustrojowych.
Koronowo w czasie zaborów
Koronowo ma bogatą i ciekawą historię. Podczas pierwszego rozbioru Polski w 1772 roku nasze miasteczko weszło w skład zaboru pruskiego. Zaborcy uważali się za prawowitych gospodarzy zajętych ziem i od pierwszych dni objęcia nowych terenów dążyli do zatarcia ich polskiego charakteru. Początkowo Koronowo nazywało się Polnische Crone, ale nie bardzo ta nazwa pasowała zaborcom i zmieniono ją na Crone an der Brahe, czyli z nazwy „Polskie Koronowo" zrobiono „Koronowo nad Brdą". Miasteczko nasze do momentu zaboru było własnością kościelną. Z chwilą jednak przejęcia władzy przez Prusaków stało się miastem rządowym. Władzę w mieście sprawował burmistrz, który mianowany był przez regencję bydgoską, (jednostka administracyjna w Prusach w XIX i XX wieku pośrednia między powiatem a prowincją) oraz magistrat (czyli zarząd miejski) wybierany przez mieszkańców miasta. W okresie całego zaboru pruskiego, mamy dwa momenty, kiedy Koronowo było polskie. Pierwszy był to rok 1794- kiedy do miasta wkroczyły wojska polskie insurekcji kościuszkowskiej. Jednak klęska Kościuszki pod Maciejowicami spowodowała powrót władzy pruskiej jesienią tegoż roku. Drugi okres był już dłuższy, bo były to lata 1807-1815 czyli czasy Księstwa Warszawskiego. Jednak kongres wiedeński 1815 roku oddał ponownie Koronowo pod władzę pruską. Wtedy to administrację w mieście przejął burmistrz o polskim nazwisku- Zuchowski. Miał on do pomocy zastępcę, którym był przewodniczący rady oraz radnych. Burmistrz był mianowany, natomiast radnych wybierali mieszczanie, ale musieli być oni zatwierdzeni przez regencję bydgoską. Decydowali oni o sprawach wymagających kolegialnego rozpatrzenia.
Odzyskanie niepodległości po 148 latach
Polska odzyskała niepodległość w wyniku klęski państw rozbiorowych w pierwszej wojnie światowej w listopadzie 1918 roku. Koronowo musiało niestety czekać aż do roku 1920. Na mocy decyzji traktatu wersalskiego w styczniu 1920 roku, w skład państwa polskiego włączone zostały ziemie byłego zaboru pruskiego. Koronowo doczekało tego uroczystego momentu w dniu 26 stycznia. Wtedy to do miasta wkroczyło wojsko polskie. Jak pisze „Dziennik Bydgoski" z 29 stycznia 1920 roku „witane z niesłychanym zapałem przez ludność miejscową i okoliczną."
... „ Na dzień ten całe miasto przybrało odświętną szatę. Nie było najuboższego nawet mieszkania polskiego, któreby nie przystroiło się w zieleń i chorągiewki z białym orłem...".
Miasto włączone zostało do powiatu bydgoskiego, który do 1 kwietnia 1938 roku był częścią województwa pomorskiego z siedzibą władz w Toruniu.
Organem zarządzającym w Koronowie była nadal rada miejska działająca jeszcze na mocy pruskich przepisów prawnych. Zmieniły się jednak proporcje ilościowe Polaków do Niemców. Za czasów pruskich było 4 radnych Polaków i 14 Niemców, po odzyskaniu niepodległości było w Radzie 15 Polaków i 3 Niemców. Po półrocznej działalności w polskim już Koronowie, wojewoda poznański 12 lipca 1920 roku rozwiązał dotychczasową Radę Miejską i 12 dni później zatwierdził nowy jej skład, zaproponowany przez koronowski magistrat. I to jest początek samorządu w wolnym po zaborach Koronowie.
Skład pierwszej Rady Miejskiej ustanowionej przez władze polskie był następujący:
Franciszek Borzych - rolnik– przewodniczący,
członkowie Rady:
Andrzej Robakowski – kierownik tartaków,
dr Józef Szews – lekarz,
Bernard Kaczorek – fryzjer,
Julian Staszewski – robotnik,
Ignacy Walter – robotnik,
Franciszek Szczech – robotnik,
Piotr Karowski – cieśla,
Szczepan Gordon - cieśla,
Aleksander Heise – bednarz,
Szczepan Mroziński – malarz,
Jan Rux – kupiec,
Adolf Osiński – kupiec,
Maksymilian Górzyński – urzędnik bankowy,
Maksymilian Wojciechowski – inspektor szkolny,
Otto Jorzik – kupiec,
Henryk Messer – właściciel tartaków,
Herman Ziebell – robotnik. Trzej ostatni to Niemcy.
Powyższa pierwsza w wolnym Koronowie Rada Miejska powstała w wyniku powołania przez władze państwowe. Natomiast pierwsze wybory do władz miejskich po odzyskaniu niepodległości odbyły się w Koronowie 29 października 1921 roku.
Wybrano również 18 radnych. Większość mandatów przypadła partiom narodo-klerykalnym: Związkowi Ludowo-Narodowemu – 9 mandatów, Narodowo – Chrześcijańskiemu Stronnictwu Pracy – 5 mandatów, a dla Stronnictwa Mieszczańskiego i mniejszości niemieckiej przypadły po 2 mandaty. Cztery lata później wybory odbyły się 11 października 1925r. Przewodniczącym Rady Miejskiej wybrano kandydata chadecji Stanisława Kleybora. Ostatnie wolne wybory do władz miejskich odbyły się 6 października 1929r. Nowo wybrani radni powołali na przewodniczącego Rady Miejskiej Edmunda Baiera- dyrektora tartaków.
Wszystkie następne wybory do Rady Miejskiej odbywały się już pod nadzorem organów administracji państwowej, które zarządzały wybory, mogły rozwiązać Radę przed upływem kadencji, zatwierdzały wybranych członków Rady oraz mogły ich odwoływać.
Organem wykonawczym Rady Miejskiej był magistrat a po zmianach w 1933 roku- Zarząd Miejski. Pierwszym burmistrzem Koronowa po wyzwoleniu był Józef Wąsik, który pochodził z Pelplina. Kiedy Wojewoda poznański 12 lipca 1920 roku rozwiązał Radę Miejską, odwołano również z funkcji burmistrza Józefa Wąsika. Po nim te obowiązki pełnił Stanisław Kleybor. We wrześniu 1922 r. Stanowisko to objął Franciszek Wodniczak. Po jego odejściu na emeryturę we wrześniu 1934r. Burmistrzem został mecenas Lucjan Kosidowski z BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem). Ostatnim burmistrzem w latach międzywojennych był Maksymilian Talaśka, którego hitlerowcy wraz z 11 innymi obywatelami miasta wywieźli do Srebrnicy i tam 26 października 1939r. rozstrzelali.
Okupacja i PRL
Później były lata wojny i okupacji. Po zajęciu Koronowa przez Armię Czerwoną 26 stycznia 1945r. wkrótce w Koronowie powstała PPR i PPS. Z inicjatywy Komisji porozumiewawczej obu partii powstała Miejska Rada Narodowa, która swe pierwsze posiedzenie odbyła w dniu 20 marca 1945r. I tak skończył się w Koronowie samorząd.
Nastały lata PRL-u, później wkroczyła na scenę „Solidarność", a przemiany przez nią spowodowane doprowadziły do powstania nowego systemu politycznego.
W III Rzeczypospolitej
Początek odrodzonego samorządu to dwa fundamentalne wydarzenia - uchwalenie ustawy o samorządzie terytorialnym 8 marca 1990 roku oraz wybory do rad gmin 27 maja 1990 roku - pierwsze po II wojnie światowej wolne wybory w Polsce. Jaki był wynik pierwszych wyborów w Koronowie? Do nowej Rady Miejskiej wybrano 28 radnych w 28 jednomandatowych okręgach wyborczych. Radnymi zostali wybrani:
Andrzej Bański, Mieczysław Chmielewski, Kazimierz Dahlke, Leon Cieszyński, Regina Daroszewska, Stefan Glazik, Stanisław Gliszczyński, Michał Gordon, Ryszard Guz, Barbara Heise, Mirosław Helmin, Jan Klapczyński, Ryszard Knepka, Stanisław Kortas, Błażej Lackowski, Czesław Maciejewski, Wojciech Orliński, Zbigniew Pawlisz, Tadeusz Rojek, Jan Sawosz, Zdzisław Sierzchała, Barbara Sosnowska, Angelos Spanidis, Kazimierz Szewczyk, Mieczysław Śliwiński, Jerzy Tuchołka, Bronisław Witkowski, Ryszard Zienkiewicz.
Przewodniczącym Rady wybrany został Kazimierz Szewczyk, z którym mamy przyjemność pracować również w obecnej kadencji. Zastępcami zostali Wojciech Orliński i Andrzej Bański.
Przewodniczącymi stałych komisji Rady wybrano:
Komisja Rewizyjna- Regina Daroszewska
Komisja Gospodarczo-finansowa- Czesław Maciejewski
Komisja Socjalna (Oświata, Kultura, Zdrowie, Przestrzeganie Prawa, Sport, Turystyka)- Bronisław Witkowski
Komisja Ochrony Środowiska, Gospodarki Komunalnej, Mieszkaniowej i Przestrzennej- Barbara Sosnowska
Zarząd Miejski stanowili: Ryszard Guz, Barbara Heise, Jan Klapczyński, Tadeusz Rojek, Barbara Sosnowska,
Burmistrzem Koronowa czyli Przewodniczącym Zarządu Miejskiego wybrany został
inż. Ryszard Zienkiewicz
Wybierani też byli delegaci na Sejmik Wojewódzki, a zostali nimi Stanisław Gliszczyński, który jest radnym również w obecnej kadencji i Zbigniew Pawlisz.
W kolejnych wyborach, II już kadencji, które odbyły się 19 czerwca 1994r. mieszkańcy spośród 86 kandydatów wybrali 28 radnych, również w 28 jednomandatowych okręgach. Oto oni:
Kazimierz Dahlke, Anna Krzyżelewska, Mieczysław Chmielewski, Henryk Pantkowski, Ryszard Zienkiewicz, Stanisław Gliszczyński, Barbara Heise, Andrzej Kozański, Leon Cieszyński, Jan Sawosz, Grzegorz Myk, Janina Zakrzewska, Ryszard Nowakowski, Włodzimierz Kulczyk, Ryszard Guz, Jerzy Szczepiński, Krzysztof Kempczyński, Andrzej Pałka, Marian Wojciechowski, Jan Klapczyński, Kazimierz Gettka, Stefan Glazik, Kajetan Cyckowski, Stanisław Kortas, Marian Dziamski, Kazimierz Szewczyk, Anna Januszewska, Andrzej Bański.
Przewodniczącym Rady ponownie wybrano Kazimierza Szewczyka,
wiceprzewodniczącymi Rady: Janinę Zakrzewską i Andrzeja Pałkę,
delegatami do Sejmiku Samorządowego wybrano radnych: Stanisława Gliszczyńskiego i Stefana Glazika,
przewodniczącymi stałych komisji Rady wybrano:
Rewizyjnej- Jerzego Szczepińskiego,
Budżetu, Finansów i Rozwoju Gospodarczego- Grzegorza Myk,
Oświaty, Kultury, Sportu i Rekreacji- Andrzeja Kozańskiego,
Zdrowia, Opieki Społecznej i Spraw Socjalnych- Krzysztofa Kempczyńskiego,
Bezpieczeństwa i Porządku Publicznego- Ryszarda Guza,
Ochrony Środowiska, Gospodarki Komunalnej i Przestrzennej- Jana Sawosza.
Burmistrzem który był przewodniczącym Zarządu wybrany został inż. Ryszard Zienkiewicz, a członkami Zarządu: Andrzej Bański, Mieczysław Chmielewski, Marian Dziamski, Stanisław Gliszczyński, Barbara Heise, Jan Klapczyński.
11 października 1998 r. odbyły się wybory samorządowe III kadencji nowych rad. Po raz pierwszy były to wybory proporcjonalne. O ilości zdobytych mandatów decydowała ilość głosów zebranych przez komitety wyborcze.
I tak:
Komitet Wyborczy „Ziemia Koronowska" zdobył 11 mandatów, które uzyskali:
Marian Kuropatwiński, Ryszard Tausz, Zofia Chrzanowska, Julia Rola-Janicka, Zofia Lorenc, Jerzy Olejnik, Leopold Kuskowski, Tomasz Gordon, Jerzy Szczepiński, Bolesław Cieślewicz, Grzegorz Myk
Sojusz Lewicy Demokratycznej zdobył 7 mandatów, a uzyskali je: Henryk Pantkowski, Andrzej Nowak, Teresa Żydowicz, Paweł Czaplewski, Alfons Malinowski, Czesława Olejnik, Feliks Kowalczyk.
Akcja Wyborcza „Solidarność" – 6 mandatów, które otrzymali: Andrzej Kołodziejczyk, Tadeusz Polasik, Paweł Nowicki, Zbigniew Pryl, Ewa Siekierska, Andrzej Baumgart.
Wiejski Blok Wyborczy - 3 mandaty dla: Łucjan Szumotalski, Stanisław Kortas, Ludwik Szwesta.
Komitet Wyborczy „Mała Ojczyzna" uzyskał 1 mandat a przypadł on Iwonie Wojtalewicz.
Przewodniczącą Rady wybrano Czesławę Olejnik, jej zastępcami zostali Bolesław Cieślewicz i Paweł Nowicki.
Przewodniczącymi stałych komisji Rady zostali wybrani:
Leopold Kuskowski – rewizyjnej,
Grzegorz Myk – budżetu,
Ryszard Tausz – zdrowia,
Zofia Chrzanowska – oświaty,
Tadeusz Polasik – ochrony środowiska,
Feliks Kowalczyk, przestrzegania prawa.
Kolejny raz burmistrzem został Ryszard Zienkiewicz, a jego zastępcą Jan Klapczyński.
Jednak ze względu na stan zdrowia burmistrz Zienkiewicz złożył rezygnację z pełnienia tej funkcji i Rada przyjęła ją na sesji 28 kwietnia 1999 r. z dniem 26 maja 1999 r. Na tej samej sesji, z tym samym dniem Rada przyjęła również rezygnację zastępcy burmistrza Jana Klapczyńskiego.
Już na sesji 24 maja 1999 r. rada wybrała nowego burmistrza, pana Zygmunta Michalaka, który tą funkcję pełni do dzisiaj, chociaż Jego wyboru na nową, aktualnie trwającą kadencję dokonali sami mieszkańcy naszej gminy. Zastępcę burmistrza wybrano w trakcie sesji RM w dniu 23 czerwca 1999 r. Został nim Andrzej Kołodziejczyk, który tą funkcje pełni również dzisiaj.
Członkami zarządu zostali wybrani: Tomasz Gordon, Andrzej Kołodziejczyk, Andrzej Nowak, Jerzy Szczepiński i Teresa Żydowicz. W związku z wyborem Andrzeja Kołodziejczyka na zastępcę burmistrza, oraz objęciem funkcji dyrektora SP ZOZ przez Andrzeja Nowaka, Rada Miejska w dniu 23 czerwca 1999 r. przyjęła rezygnację zarządu i powołała nowy jej skład, w którym miejsce obu w/w zajęli Alfons Malinowski i Jerzy Olejnik.
Kolejne wybory samorządowe do rad różnego szczebla – trwającej IV kadencji, odbyły się 27 października 2002 roku. Ponownie były to wybory proporcjonalne. Burmistrz natomiast po raz pierwszy był wybierany bezpośrednio przez mieszkańców.
Zmniejszono liczbę wybieranych radnych z 28 do 21. Do nowej Rady wybrano przedstawicieli 4 komitetów wyborczych. Samorządowy Komitet Wyborczy zdobył 7 mandatów. Otrzymali je: Czarnotta Danuta, Gordon Tomasz, Januszewski Czesław, Kuropatwiński Marian, Mazur Danuta, Radgowski Wojciech, Myk Grzegorz.
Samoobrona zdobyła 6 mandatów i uzyskali je: Helmin Józef, Kulczyk Maria, Glonek Włodzimierz, Gmys Michał, Lorenc Zofia, Malinowski Alfons.
SLD przypadły 4 mandaty dla następujących osób: Karwat Dariusz, Klonowski Tadeusz, Makowski Maciej, Poraziński Tomasz.
Komitet Wyborczy „Ziemia Koronowska" uzyskał również 4 mandaty, które otrzymali: Gliszczyński Stanisław, Jagielski Piotr, Najdowski Jan, Szewczyk Kazimierz.
Po rezygnacji z mandatu radnego przez Dariusza Karwata, z powodu przejścia do pracy wymagającej zrzeczenia się mandatu radnego, Jego miejsce zajęła Zwara Anna.
Przewodniczącym Rady zostal wybrany Grzegorz Myk, zastępcami natomiast Maria Kulczyk oraz Józef Helmin. Przewodniczącymi stałych komisji Rady zostali:
Alfons Malinowski – rewizyjnej,
Tomasz Gordon – budżetu,
Danuta Czarnotta – przestrzegania prawa,
Michał Gmys – oświatowej,
Wojciech Radgowski – zdrowia,
Przewodniczącym Komisji Statutowej /komisja doraźna/ został Stanisław Gliszczyński.
Burmistrzem w wyborach bezpośrednich został wybrany przez mieszkańcow gminy Zygmunt Michalak. Na swojego zastępcę powołał Andrzeja Kołodziejczyka, na drugiego zastępcę Sławomira Marszelskiego.
15 lat minęło już od przekazania władzy samorządom. Okres ten był wielkim sprawdzianem dla systemu władzy w naszym kraju. Najogólniej mówiąc, okres ten należy uznać za sukces samorządności. Rozwiązania samorządowe mają wiele zalet, a reforma ustrojowa przyniosła pozytywne wyniki. Nie do końca jednak wszystko było tak jak powinno być, a przynajmniej nie tak jak wielu z nas to sobie wyobrażało. Wiele spraw narzucano samorządom i musiały one sobie radzić. Z perspektywy tych 15 lat widać, że mimo trudnych warunków, w których przyszło nam działać zdaliśmy egzamin. Nie byłoby to możliwe gdyby nie ludzie, którzy na co dzień pracowali i pracują w naszym samorządzie. Im wszystkim bardzo gorąco dziękuję. Dziękuję Panu Burmistrzowi, wszystkim pracownikom Urzędu, jednostek organizacyjnych i wszystkim instytucjom oraz osobom, które w jakikolwiek sposób współpracowały z naszym samorządem. Dziękuję radnym wszystkich kadencji. Dziękuję mieszkańcom naszego miasta za współpracę, akceptację naszych działań, ale także za bardzo potrzebną, konstruktywną krytykę. Dziękuję wszystkim koleżankom oraz kolegom radnym obecnej kadencji za dobrą współpracę w Radzie, bo przecież nie jesteśmy radnymi dla naszego kaprysu, ale dlatego, że zostaliśmy wybrani przez społeczeństwo naszej gminy, żeby pracować nad jej rozwojem i zaspokajać potrzeby jej mieszkańców. Dziękuję.
